Polityka i początek wojny światowej

Poszczególne rządy w różnym stopniu były przygotowane na ryzyko wojny europejskiej i przejęcia inicjatywy rozpoczęcia działań zbrojnych. Zdecydowanie najlepiej były zrobiły to Niemcy i Austro – Węgry. Jednak o wiele bardziej istotne niż bezpośrednia odpowiedzialność za wybuch wojny było samo postrzeganie sytuacji. Wszystkie strony konfliktu zakładały nieuchronność wojny i jej absolutną konieczność. Jednak zarówno wojna jaką oczekiwali politycy jak i ta którą przewidywali w swoich planach strategicznych sztaby wojskowe nie była taka jaka faktycznie nadeszła. Niewiele osób zarówno z kręgu polityków jak i wojskowych zakładało, że wojna światowa będzie długa i wyniszczająca.

Żaden z rządów zaangażowanych w konflikt nie miał odpowiednich planów ekonomicznych na czas wojny. Często już w kilka tygodni od jej rozpoczęcia amunicja była już na wyczerpaniu. Chociaż były także osoby które wskazały na konieczność przygotowania się do długotrwałej wojny. W Niemczech bankier i przemysłowiec Walter Rathenau już we wrześniu 1914 roku ostrzegał rząd, że ta wojna może nie skończyć się tak szybko i wskazywał na konieczność przejęcia kontroli nad zapasem surowców strategicznych. W Wielkiej Brytanii lord Kitchener sekretarz wojny na posiedzeniu rządu zaskoczył wszystkich mówiąc, że muszą być przygotowani do wysłania na pole walki milionowej armii oraz utrzymania jej przez kilka lat. Jednak nie było żadnych planów jak tego dokonać, a np. powszechny pobór do wojska wprowadzono dopiero w roku 1916.

Wszyscy zdawali się być omamieni iluzją krótkiej wojny. Ideologia ofensywna już na kilka dekad przed wybuchem wojny zawładnęła każdym aspektem planowania militarnego. Nawet gdy okazało się, że praktyczne zastosowanie takiej strategii jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.

Konsekwencją tych błędnych kalkulacji było to, że pierwsza wojna światowa stała się wielkim punktem zwrotnym w historii Europy. O wiele bardziej istotnym, niż mogli sobie wyobrazić to ci którzy ją rozpoczynali.

Decyzja o wojnie była najczęściej w większym stopniu rezultatem sprzecznych nadziei, obaw, odziedziczonych postaw i starych planów niż chłodnej i racjonalnej kalkulacji zysków i strat.

Bardzo ważną rolę odegrały też względy polityki wewnętrznej każdego z dużych mocarstw europejskich. Wojna wydawała się być najlepszym rozwiązaniem wielu ich wewnętrznych problemów. W Wielkiej Brytanii problem irlandzki został odłożony, kolonie zostały zmobilizowane do większej wydajności i jednocześnie oszczędności, zakończyła się agitacja sufrażystek. We Francji został odsunięty w czasie problem podatku dochodowego i reformy fiskalnej. Jednocześnie porzucono dyskusję na temat długości służby wojskowej. Dochody skarbu państwa wszystkich mocarstw zostały zwiększone na skutek patriotycznych apeli o inwestowanie w rządowe pożyczki wojenne a problem ich spłaty został odsunięty na po wojnie. W Rosji fala patriotycznego uniesienia spowodowała zwiększenie lojalności wobec rządu i cara. W Niemczech wytworzył się wielki nastrój solidarności.